Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жолдауында әкімдерді тікелей сайлау жүйесінің енгізілуі Қазақстандағы саяси реформалардың маңызды жетістіктерінің бірі ретінде атап өтілді. Бұл бастама азаматтардың мемлекеттік басқару процестеріне тікелей қатысуына мүмкіндік беріп, елдің саяси жүйесін демократияландыруға бағытталған қадамдардың бірі болды. Халықтың талаптарына жауап ретінде ауыл әкімдерін тікелей сайлау жүйесі 2021 жылы енгізіліп, елдегі саяси мәдениетті жаңғыртудың маңызды кезеңі ретінде қарастырылды.
2021 жылы ауыл әкімдерін тікелей сайлау енгізілгеннен кейін, бүгінгі күнге дейін 2,5 мыңға жуық ауыл әкімі сайланды. Бұл Қазақстандағы ауыл әкімдерінің 90 пайызы тікелей сайлау арқылы тағайындалғанын білдіреді. Бұл процесте халықтың саяси белсенділігі артып, азаматтардың жергілікті басқару органдарымен байланысы нығая түсті. Әкімдерді тікелей сайлау жүйесі халықтың өз аймағының басшысын өздері таңдауға мүмкіндік берді, ал бұл өз кезегінде басқару жүйесінің ашықтығын қамтамасыз етеді.
Жаңа сайланған әкімдердің 60 пайызы бұрын мемлекеттік қызметте жұмыс істемеген, олардың арасында әртүрлі кәсіп иелері мен саяси партия өкілдері бар. Орташа жасы – 46 жас. Бұл деректер халықтың таңдаған әкімдерінің құрамы айтарлықтай жаңарғанын және басқару жүйесіне жаңа кадрлардың келгенін көрсетеді. Мемлекеттік қызметте жаңа тұлғалардың болуы жергілікті басқару жүйесінің икемділігін және тиімділігін арттыруға септігін тигізеді.
Ауыл әкімдерін тікелей сайлаудан кейін, 2022 жылдың күзінде аудан және облыстық маңызы бар қала әкімдерін тікелей сайлау басталды. Барлық облыста 45 әкім жаңа жүйе бойынша сайланды. Президенттің айтуынша, бұл сайлау жүйесі мен сайланған әкімдердің жұмысы жан-жақты зерделеніп, тиімділігін дәлелдеді. Осы тәжірибенің негізінде келесі жылдан бастап аудан және облыстық маңызы бар қалалардың әкімдерін тікелей сайлау жүйесіне біржола көшу туралы шешім қабылданды.
Бұл шешім Қазақстанның саяси реформалардағы кезекті маңызды қадамдарының бірі болып табылады. Әкімдердің өкілеттік мерзімі аяқталған сайын және ротация мерзімі жеткен кезде сайлаулар біртіндеп өткізілетін болады. Бұл жүйе жергілікті басқарудың ашықтығын арттырып, халықтың саяси процестерге белсене қатысуына мүмкіндік береді.
