ТҮРКІСТАНДА ӘСКЕРИ МЕКТЕП АШУ МҮМКІНДІГІ БАР

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Парламент Мәжілісінің отырысында сөйлеген сөзінде Ұлттық ұланды сан мен сапа тұрғысынан нығайту, өңірлерде оның жаңа бөлімшелерін жасақтап, бар бөлімшелерді күшейту, көліктік және материалдық-техникалық қамтамасыз ету мәселелерін шешу қажеттігін айтты. Бұл мәселе Түркістан қаласында жүзеге асуы мүмкін.

Бүгінде әскеріміздің әлеуеті, ел қор­­ғаны болар мүмкіндігі жө­нін­де жиі айтыла бас­тағаны мәлім. Оған негіз бол­ған себептер де жоқ емес. Ал әлем елдерінің қарулы күш­тер құрамындағы тұрақты әс­кер саны бойынша 2021 жыл­ғы рейтингінде Қазақстан 166 елдің ішінде 70-орында тұр. Рейтингтегі мәлімет бо­йынша Қазақстан Қарулы Күш­тері­нің тұрақты әскер саны – 39 мың. Қарулы күштерге жатпай­тын әскерилендірілген құры­лым­дарда 31,5 мың адам жұмыс істейді. Яғни бұл дерек елімізде 70,5 мың әскери адам жұмыс істейді, 10 мың тұрғынына 38 адамнан ке­ле­тінін аңғартады. Жалпы, елде әс­кери қызметкер саны – 135 мың. ТМД елдерінің арасында Қа­зақ­станның алдында Ресей (5-орын), Украина (21-орын), Әзер­байжан (41-орын), Өзбекстан (63-орын), Беларусь (64-орын), Ар­мения (66-орын) жо­ғары тұр. Ал Түрікменстан, Қыр­ғыз­стан, Тәжікстан және Мол­дова мемлекеттері – Қазақ­станнан тө­менгі орындарда. Өткен жыл­дың үшінші тоқ­сан­ындағы де­рек бойынша мем­лекеттік бас­қа­ру, қорғаныс және міндетті әлеу­мет­тік қам­сыз­дандыру саласында жұ­мыс істейтіндер саны 483,2 мың адам болған.

Бұл алдыңғы жылдан 1,9%-ға аз. Әскеріміздің күш-қуатын арттырып, әскери қызметшілердің жағдайын жасауға бағытталған игі қадамдар баршылық. Дегенмен, сұранысқа ие әскери мамандар даярлайтын оқу орындарын ашу – кезек күттірмейтін мәселе екенін айтушылар да жоқ емес. Осы орайда «Егемен Қазақстанның» Түркістан қаласындаға меншікті тілшісіне хабарласқан Түркістан гуманитарлық-техникалық колледжінің директоры әскери мектептер ашуды шұғыл түрде қолға алу қажет деп есептейтінін айтты.

Колледж директоры бұл бағытта нақты жоспар-жоба әзір­леп, пікір-ұсыныстарын тиісті орын­дарға жеткізген де екен. Ендігі кезекте ел газеті арқылы көп­шілік талқысына салып, бұл мәсе­леге тиісті министрліктер назарын аударғысы келеді. «Об­лыс орталығы Түркістан қаласына ауысқалы бері мұнда техни­калық мамандарды даярлайтын оқу орнының жоқтығы білініп жатыр. Жаңадан әскери-патриоттық орталық ашсақ, онда әскери техникалардың, ұш­қышсыз басқарылатын дрон­дардың тілін меңгерген ІТ мамандарын даярлайтын едік. Мен Түркістан қаласында әскери мектеп ашу жөніндегі мәселені 2015 жылдан бері көтеріп келе­мін. Сол кездегі Қорғаныс министрі қабылдауында болып, мәселені егжей-тегжейлі түсіндірдім. Министр­ліктің менің ұсынысыма қолдау білдіргені жөнінде арнайы хат та алдым. Осы хатқа сүйеніп, сол кездегі облыс басшысына да кірдім. Алайда уақыт өте келе басшы ауысып, облыс орталығының Түркістан қаласына ауысуына байланысты мектеп ашу ісі кейінге қалдырылды. Өйткені Түркістан қалаында жастарға әскери-патриоттық бағытта тәрбие беретін мектептер жоқтың қасы. Ал бұрынғы әскери мектептердің Шым­кент қаласының құрамында қалға­нын ескерсек, еңсесін енді тіктеп келе жатқан облыс үшін әскери білім беретін оқу орнының қажет екендігі анық. Жоба бойынша жастар мектепте 3 жыл әскери білім алады. Бұл бағыт бойынша тәжірибеміз де жеткілікті. Осы кезге дейін қалада қарттар үйін, балаларға арналған арнайы мектеп-интернат, содан кейін Түркістан политехникалық колледжін Түркістан қазақ-неміс колледжі ретінде қайта ашу секілді бастамалардың басы-қасында жүрдім. Ендігі мақсатым – жастарды әскерге бау­ли­тын мектеп ашу. Оқу орны­ның материалдық базасы ретін­де қалада бос тұрған экскаватор зауытының әкімшілік ғима­ратын пайдалануға болады. Әске­ри мектепте жастарға арнайы ма­ман­дықтар бойынша білім бері­леді. Бұл мәселе бо­йынша қала­лық поли­ция департаменті, ҰҚҚ, ТЖ, Шекара қызметінің бас­шы­ларымен ақылдаса келе, олар­ға қажетті сұранысқа ие маман­дықтардың тізімі жасалды. Сала басшылары, әсіресе, кинолог-ветеринар мамандарды көптеп даярлауға ұсыныс білдіріп отыр. Шынында, бізге қылмыстың ізіне түсу үшін білікті кинолог-ветеринар мамандардың қажет екендігі анық».

Колледж директорының пайымда­уынша, еліміздің шекара шебін күндіз-түні күзететін атты әскерлер жылқының бабын білетін мамандарға зәру. Ал кино­лог мамандар тек Алматы қала­сында даярланады. Яғни оқу базасында жастар бұрын болған, дегенмен уақыты келе ұмытыла бастаған мамандықтар бойынша да даярлықтан өтеді. Сондай-ақ еліміздегі ұшқышсыз бас­қарылатын техникалар­­ды мең­геруге бағытталған ғылыми зерттеу жұмыстарын жүр­гізетін инженерлік топ та жұмыс істей­т­ін болады. Қазіргі кезеңде әскери саладағы IT мамандарды даярлауға сұраныс жоғары. «Өс­келең ұрпақты жастайынан әске­ри өмірге баулу керек. Әсіресе, оларды әскери салаға қызықтыру мақсатында Түркістан қаласының аумағынан арнайы жер телімін алып, жаяу әскер, әуе күштері және теңіз-құр­лық әскерінің ескірген тех­ни­каларын көрме ретінде орна­лас­тырсақ, көптеген жас­тар­дың қызығушылығы артар еді.  Заманауи әскери мектеп 100 шәкіртке лайықталмақ. Әр студентке арнайы шәкіртақы тағайындау мәселесін де шешуге бо­ла­ды. Материалдық базаға сай әскери тәртіп, сабақтардың жүйелілігі, дуалды оқы­ту бойын­ша оқу корпустары мен жатын орынмен жабдықталады. Бітіріп шыққан түлек­терге жоғары оқу орнына түсу үшін арнайы жолдама беру жағы да қарастырылған. Әске­ри-патриоттық орталығы қаладағы адами әлеуетті дамыту бас­қармасына бағынысты болып, Білім және ғылым ми­нистр­лігінің құзырындағы мекемеге айналады. Бұлай болуы­ның да өзіндік себебі бар. Елі­міз­де ашылған «Жас Ұлан» әскери мектептері Қорғ­аныс министрлігіне қараса, екінші жағы­нан Білім және ғылым министрлігінің құзыретіне кіреді. Қар­жыландыру толығымен адами әлеуетті дамыту басқармасы арқылы жүзеге асырылады. Әскери-патриоттық орталықты қажетті кадрлармен толықтыру мәселесі де ойластырылды. Сабақ беруге отставкаға шыққан генералдар мен полкониктер шақырылады. Жасыратыны жоқ, Ресейдің қорғаныс министрлігіне қарасты «Рособоронэкспорт» акцио­нер­лік қоғамының өкілдері әскери мектеп ашуға ерекше қызығушылық білдірді. Оны «Орталықазиялық әскери оқу орны» деп атауға дайын.  Әрі олар әскери техникалар мен қажет­ті қосалқы бөлшектермен қамтамасыз етуге құлықты болып отыр. Қалай болғанда да, бұл ке­шеуіл­детпей қолға алатын мәселе деп ойлаймыз.

Айта кетелік, кейбір сарапшылар Қарулы Күштердің саны халықтың шамамен 1%-ын құрауы керек, яғни Қазақстанда армия 180 мың әскери қызметкерден тұруы керек деп санайды. Бұл тұжы­рым­мен келіспейтіндер де бар. Олар Қарулы Күштердің, мы­салы 180 мың адамға дейін, яғ­ни 2,5 еседен астамға ұлғаюы ел­дің қар­жылық ресурстарының тұты­ны­луын едәуір арттыратынын айтады.